Wycieczka po Janowie- 12 grudnia 2018 r., a dokładnie miejscach, gdzie przed II wojną światową mieszkali Żydzi była ostatnim etapem projektu Szkoły Dialogu, w którym uczestniczyli uczniowie kl. III gimnazjum i VII Szkoły Podstawowej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego w Janowie. Mocno zestresowana Alicja Fedyrko- ucz. Kl. III gimnazjum powitała zabranych przed szkołą uczestników , wśród których byli: Sekretarz Gminy Janowo p. Dorota Paczyńska, Dyrektor Szkoły p. Grażyna Obrębska, Dyrektor i Pracownicy Gminnego Ośrodka Kultury i pracownicy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowie oraz Sołtys Janowa p. Elżbieta Ciesielska, uczniowie i nauczyciele.
Ala przedstawiła zebranym cel wycieczki i poinformowała o przebytych warsztatach, zorganizowanych przez Szkołę Dialogu. Drogę ku przeszłości i historii Janowa wytyczała przedwojenna mapa Janowa (wydana zapewne przed powstaniem styczniowym). Uczniom udało się dotrzeć do osób, które pamiętały swoich sąsiadów i miejsc, gdzie mieszkali i pracowali Żydzi. Wywiady z nauczycielami, starszymi mieszkańcami, przeszukiwanie Internetu i dostępnej literatury pozwoliły uczniom stworzyć scenariusz wycieczki, a wszystkie zebrane do tej pory informacje przekazać zwiedzającym.
Udało się dotrzeć do dwóch listów napisanych do Adama I Aurelii Wyszkowskich z Janowa od synów Żyda Wekslera. Wiemy, że dwa razy odwiedzili Janowo. Wówczas dotarli do p. Aurelii Wyszkowskiej, która przed wojną była znajomą ich matki. Pani Weksler była doskonałą krawcową, a rodzina Weksler była wówczas najbogatszą rodziną żydowską. Mieszkali oni w dużym drewnianym domu w pobliżu Rynku. Pan Weksler był rabinem. Bracia w listach informują o pogodzie jaka jest w Palestynie ( tu wyjechali przed wojną), przesyłają pozdrowienia dla innych znajomych i informują o wysłanej paczce z pomarańczami.
Jak wspomina p. Stanisława Karaś z domu Olbryś przed wojną wśród mieszkańców Janowa było kilka niezbyt zamożnych rodzin żydowskich. Trudnili się handlem i usługami.
Do dzisiaj na ulicy Przasnyskiej zachował się budynek, w którym mieszkał Galina, młody, przystojny Żyd. Miał on sklep z różnymi artykułami. Zawsze dostępna była beczka śledzi. Można też było zaopatrzyć się we wszystkie przybory szkolne. W tym czasie funkcjonował też handel wymienny: za jajka można było kupić zeszyt lub stalówkę. Z takiej formy płatniczej zadowoleni byli miejscowi gospodarze.
Przemierzając ulicę Mławską, niegdyś Warszawską odkryliśmy trzy drewniane domy, w których widoczne były otwory po mezuzie. Chociaż było zimno, to ochoczym krokiem dotarliśmy na ulicę zwaną przed wojną Graniczną, a jeszcze wcześniej Kocią, gdzie aż po rzekę Orzyc wyznaczone były rewiry dla Żydów. Dzisiaj mówi się o dzielnicy żydowskiej. Tutaj też mieściła się synagoga. . Początkowo z tego co udało się ustalić Synagoga jak wszystkie w XIX wieku budynki w Janowie była drewniana, miała dach kryty strzechą. Uczestnicy warsztatów wykonali prototyp takiego budynku, który został zaniesiony do szkolnej Izby Pamięci im. Bolesława i Stefana Gratunik. Przedwojenny budynek był murowany, ale w bardzo złym stanie technicznym. Prawdopodobnie w pierwszych dniach wojny został spalony i zniszczony przez Niemców.
Uczniowie kl. III gimnazjum opowiedzieli o żydowskich wierzeniach , zwyczajach i obrzędach. Wszyscy słuchali ich z zainteresowaniem.
Następnie odwiedziliśmy janowski Rynek. Tam przed wojną też mieszkali w wynajmowanych budynkach Żydzi.
Ulicą Działową udaliśmy się w kierunku Cmentarza Mojżeszowego. Tę drogę przemierzano ze zmarłymi. Jak wyglądały pochówki Janowiacy nie pamiętają. Cmentarz Żydowski był zwany przez mieszkańców Kirkutem. Macewy po wojnie rozkradziono, a do dzisiaj zachowało się ich 15, o które dbają wolontariusze z naszej szkoły. Tutaj też przekazaliśmy zgromadzonym informacje, które udało nam się zgromadzić. Kończąc wycieczkę poprosiliśmy o słowa refleksji jej uczestników. Dyrektor szkoły. Grażyna Obrębska poinformowała uczestników, że szkoła wcześniej realizowała projekt, którego celem była pamięć o miejscach pochówku Żydów. Projektem kierowała nauczycielka historii p. Aleksandra Piasecka, która razem z uczniami zinwentaryzowała nagrobki, uporządkowała cmentarz oraz ogrodziła go iglakami.. Prace te zostały udokumentowane. Szkoła otrzymała od głównego rabina w Polsce, na ręce władz gminnych podziękowanie za udział w projekcie.
Nikt mimo zimna nie narzekał. Mieliśmy wrażenie, że nie chce nikomu się odejść. Trzęśliśmy się z zimna, ale towarzyszyło nam poczucie spełnienia czegoś naprawdę ważnego, niesamowitego. Udało nam się odkryć przeszłość dla przyszłości. Rozmowy dokończyliśmy w szkole, przy gorącej herbacie.
Uczniowie nakręcili film, który razem ze sprawozdaniem z wycieczki przesłali do Szkoły Dialogu. Wszyscy realizatorzy zadania zostali zaproszeni przez organizatorów na uroczystą Galę, która odbędzie się 26 lutego 2019 roku w Teatrze Wielkim w Warszawie. Uczniom w realizacji projektu pomagali nauczyciele: Aleksandra Piasecka, Małgorzata Słomkowska i Krzysztof Pisarski.
Więcej informacji można uzyskać: : https://youtu.be/-xA3fFGaKQo,www.facebook.com/GOKJanowo
www.szkolajanowo.pl,www.wm.janowo.pl,„Biuletyn Informacyjny Gminy Janowo”- lokalna gazeta wydawana przez Urząd Gminy w Janowie.