• Historia szkoły

              • Historia edukacji i szkoły w Janowie

             Można sądzić, że szkoła parafialna w Janowie istniała już w XV wieku. Protokół wizyty generalnej w parafii, która odbyła się w 1599 roku, stwierdza, że w Janowie była szkoła parafialna. Jej rektorem był szlachcic Andrzej Podbilski. Dokument zaznacza, że dom, w którym znajdowała się szkoła, był w dobrym stanie, natomiast nie podaje jego lokalizacji . Podczas następnej wizyty generalnej w 1609 r.  zanotowano w dokumencie wizytacyjnym, że w naszej miejscowości istnieje szkoła parafialna. Jej rektorem był Jakub z Płocka.
             Także następne wizyty z 1620 i1640 roku potwierdzają, że w Janowie była szkoła i odbywało się nauczanie. Niestety nie ma żadnych wiadomości o liczbie uczniów, ich pochodzeniu. W 1620 r. rektorem szkoły janowskiej został kleryk niższych święceń – Paweł z Janowa. Nie ma  nadal wzmianki o lokalizacji szkoły, w której mieszkał także wyżej wymieniony rektor. Zachowała się tylko uwaga o tym, że budynek szkoły wymagał naprawy.
             Po spustoszeniach, jakich doznało miasto w czasie potopu szwedzkiego w 1656r,(Janowo utraciło prawa miejskie w 1869 r.), przez pewien czas szkoła nie działała. Odrodziła się dopiero po kilkunastu latach. W 1694 r. zanotowano, że była to „szkoła o dwóch izbach, o jednej sieni”. Naukę mogły w niej pobierać dzieci różnych stanów: chłopi, mieszczanie i szlachta. O szkole wspominała nota wizytacyjna z 1724 roku, kiedy to proboszczem janowskim i dziekanem przasnyskim był ks. Jan Rudziński.
             Potem nastały czasy rozbiorów Polski i mimo nawoływań Komisji Edukacji Narodowej, aby w każdej parafii była szkółka elementarna, to w Janowie jednak taka nie istniała. Potwierdza to wizytacja parafii janowskiej i wpis z 1781 roku. Podobnie było podczas kolejnych wizyt w 1782 1783 roku.
             Po całkowitym upadku państwa polskiego w 1795 roku, sytuacja  oświaty pogorszyła się w całym kraju. Dopiero czasy Księstwa Warszawskiego (1807- 1814), to okres chwilowego odrodzenia szkolnictwa. Na Mazowszu powstało wtedy wiele szkół. W Janowie także istniała wówczas szkoła. Uczyło się w niej
          ponad trzydzieścioro dzieci. Utrzymywana była z datków społeczności lokalnej. Władze państwowe nie pomagały w jej utrzymaniu.
             Znacznie lepiej przedstawiała się sprawa nauczania w pierwszych latach Królestwa Polskiego ( od 1815 r.), kiedy to Komisja Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, kierowana przez ministra Stanisława Potockiego, wydała w 1817 roku rozporządzenia, które w zasadniczy sposób regulowały sprawy oświaty Królestwa.
          Posyłanie dzieci do szkoły było niemal obowiązkowe, a wszyscy obywatele byli zobowiązani do płacenia składki na szkołę, co miało zapewnić  systematyczne utrzymanie nauczycielom.
             W 1817 roku szkoła w Janowie, w której mieszkał także nauczyciel, mieściła się w wynajmowanym budynku opłacanym przez towarzystwo szkolne. Jego członkowie to mieszkańcy: Janowa, Zembrzusa, Szemplina, Rębowa, Starej Wsi, Czarnego.
          Nauczycielem był Stanisław Zieliński, który ukończył seminarium nauczycielskie. Miał jak na te czasy gruntowne wykształcenie.
           Rok szkolny nie trwał od września do końca czerwca tak jak w obecnych czasach, lecz ograniczał się przeważnie do miesięcy późnej jesieni i zimy. Potem rodzice zabierali dzieci do prac w swoich gospodarstwach.

              Dzięki gorliwości i zapobiegliwości proboszcza parafii Janowo, którym był wtedy Wincenty Gumowski, w następnych latach szkoła działała jeszcze lepiej. Nauczyciel Zieliński był systematycznie opłacany, a naukę pobierało około 150 dzieci. Były wśród nich także dzieci żydowskie, co świadczyło o godnej podkreślenia  tolerancji w tej społeczności. Zapiski wizytatora z1820 roku: „Jedna jest szkoła dla całej parafii w mieście Janowie [... ]. Nauczycielem jest nadal Stanisław Zieliński moralny i pilny”.


          Dobra atmosfera panująca w szkole zmieniła się, gdy nauczycielem szkoły w Janowie został Antoni Rutkowski znany niestety z zamiłowania do nadużywania trunków. Jak twierdzi wizytator: „ jest także miernie zdolny”. Szkoła podupada. Dzieci uczą się już tylko okazjonalnie w niedzielę. Zajęcia prowadzi proboszcz parafii.

           Pożar, jaki przeżyło miasto w 1826roku, spowodował zubożenie mieszkańców, którzy musieli odbudować swoje domostwa, a na szkołę już nie starczało. Zapisy w dokumentach z lat 1827-1829 potwierdzają: „Szkoły elementarnej nie masz”.
             Jednak w latach trzydziestych XIX wieku sytuacja poprawiła się nieco. Wizytator z 1838 i 1842 roku informował, że powstała szkoła elementarna, którą prowadzi wykwalifikowany nauczyciel - Franciszek Trojanowski i do szkoły uczęszcza 30 uczniów.
             Powstanie styczniowe w 1863 roku i jego upadek, spowodowały, że miejscowa szlachta, duchowieństwo, włościanie i chłopi nękani byli przez Moskali rozmaitymi represjami. Trudno było myśleć o funduszach na szkołę, zwłaszcza, że rząd carski specjalnie dążył do utrzymania Polaków w ciemnocie i zacofaniu. W 1869 roku Janowo traci prawa miejskie, co skazuje miejscowość na wegetację intelektualną.
             Zapiski z 1890 roku stwierdzają, że w parafii janowskiej nie istnieje szkółka elementarna. Zapiski z 1907 roku w tygodniku „Mazur” także potwierdzają ten stan rzeczy.
             Dopiero po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku społeczeństwo polskie przystąpiło do organizowania szkolnictwa.
              Zapiski katalogu diecezjalnego z roku 1924 podają, że na terenie parafii Janowo istniały już cztery szkoły. Podczas wizytacji kanonicznej w 1927 roku zapisano, że w Janowie działała szkoła czteroklasowa.
             Nowy budynek szkolny powstał rok przed wybuchem II wojny światowej i służył młodzieży aż do jej wybuchu.

           

          Szkoła w Janowie została zbudowana w 1938 roku przy udziale lokalnego społeczeństwa i Jednostki Wojskowej w Modlinie. Przerwę w normalnym nauczaniu stanowiły lata okupacji.
          Pierwotna  nazwa szkoły brzmiała: Publiczna Szkoła Powszechna trzeciego stopnia im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, a jej kierownikiem został Henryk Burdyński.
          Podczas okupacji niemieckiej, od września 1939 r. do stycznia 1945 r. w budynku szkoły kwaterowało wojsko niemieckie i mieściła się w nim niemiecka Podoficerska Szkoła Piechoty. W tym czasie prawie całkowicie zniszczone zostały meble, wyposażenie oraz biblioteka.
          Po wyzwoleniu Janowa spod okupacji niemieckiej (18. 01.1945 r.), pomimo licznych trudności, szkoła niezwłocznie rozpoczyna swoją działalność (luty 1945 r.).
          Zaczęto od zapisywania dzieci, kompletowania sprzętu, porządkowania pomieszczeń.  Także ludność powracająca z wysiedlenia mogła zapisać swoje dzieci do szkoły. Na początku było prawie 300 uczniów. Powoli tworzono także kadrę pedagogiczną.  Kierownictwo nad placówką sprawował w tych latach Piotr Dylewski. Stopniowo remontowano budynek szkolny i na nowo ubogacano jego wyposażenie.
                Od momentu wznowienia swej pracy, Publiczna Szkoła w Janowie, prowadzi akcję dożywiania dzieci i włącza się w akcję likwidowania analfabetyzmu. W latach 1946 – 1949 prowadzone były tu Kursy Oświaty dla Dorosłych, a w roku szkolnym 1948 - 1950 istniał kurs dla analfabetów i Zespół Dobrego Czytania. Od 1949 r. funkcjonuje nowa nazwa: Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego. Funkcję kierownika obejmuje Adam Dec. W latach 1950 – 1951 w murach naszej placówki działa także Szkoła Podstawowa dla Pracujących, zaś od roku 1961 do 1962 r. - Szkoła Przysposobienia Rolniczego. Od 1960 r. do 1978 r. szkołą kieruje Włodzimierz Pasymowski.

             15 grudnia 1984 roku patronem szkoły zostaje ustanowiony Władysław Broniewski.
          W latach 1978 – 2006, dyrektorem Szkoły Podstawowej w Janowie był mgr Krzysztof Komorowski. W latach 1980 -1983 szkoła została rozbudowana, w wyniku czego przybyła sala gimnastyczna i trzy izby lekcyjne.

             Od 1997 r. nasza szkoła należy do grona szkół promujących zdrowie, a 7 października 2003 r. oficjalnie otrzymała certyfikat „Szkoły Promującej Zdrowie”.
              Do swego pierwotnego patrona, placówka powróciła 1 czerwca 1991 r., kiedy to przywrócono jej imię Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego.
            
           Po reformie oświaty w 1999 r. w budynku szkoły powstało Gimnazjum, co w połączeniu ze Szkołą Podstawową utworzyło  Zespół Szkół w Janowie. Fakt ten spowodował konieczność dalszej rozbudowy i remontu , które miały miejsce w 2002 roku i których efektem jest powiększenie gmachu szkolnego o nowe pracownie (w tym dwie informatyczne) i zmodernizowanie sali gimnastycznej.
                  W 2006 r. dyrektorem szkoły została mgr Grażyna Obrębska.
                  W ciągu niecałych dwóch lat piastowania urzędu, przy wsparciu rodziców, przeprowadziła gruntowny remont klas i innych pomieszczeń szkolnych. Prace modernizacyjne i  systematyczne wyposażanie szkoły trwają dotychczas.
           W wyniku ostatniej reformy oświaty (2017 r.), likwidacji gimnazjów i wprowadzenia ośmioklasowej szkoły podstawowej, nazwa naszej placówki brzmi: Szkoła Podstawowa im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego w Janowie.

             Obecnie szkoła liczy sobie ok. 150 uczniów, 20 członków kadry pedagogicznej, 8 pracowników administracji i obsługi.
                Tradycje szkoły sięgają czasów przedwojennych i są pielęgnowane poprzez różnego rodzaju uroczystości, które podkreślają jej związki z przeszłością i z lokalnym społeczeństwem.
             Nasza szkoła kultywuje tradycje historyczne i kulturowe. W ostatnich latach powstała Izba Pamięci poświęcona Stefanowi Gratunikowi.
           
           Ostatnio weszliśmy do grona szkół: „Wierni dziedzictwu” i  zostaliśmy uznani za „Szkołę Promującą Niepodległą”.

           

          Opracowała: Aleksandra Piasecka
           (Do opracowania wykorzystano fragmenty tygodnika „Mazur”, monografii Ks. M. Grzybowskiego „Janowo” oraz zapiski z kronik szkolnych).